Archaizmy w przysłowiach polskich (na wybranych przykładach)

Abstract

Przysłowia podobnie jak i frazeologizmy, są skarbnicą mądrości ludowej. Stanowią one obiekt badań zarówno literaturoznawców, jak i językoznawców, można je badać uwzględniając różne aspekty. Należy zaznaczyć, że archaizmy we współczesnejpolszczyźnie występują na wszystkich płaszczyznach. Zetknięcie się z tak zdumiewająco ciekawym, nasyconym artystycznością i zarazem potocznością, tworem językowo-literackim, jakim jest przysłowie, zachęca do głębszego zainteresowania się tego typu konstrukcjami nie tylko z punktu widzenia językowego, literackiego, ale również historycznego. Celem niniejszej pracy jest próba zanalizowania archaizmów, które zachowały się w przysłowiach polskich do dziś. Materiał badawczy stanowi ponad dwieście przysłów polskich, jednakże nie wszystkie zostały wykorzystane w niniejszej pracy. Słownik frazeologiczny języka polskiego pod redakcją St. Skorupki jest podstawowym źródłem materiałowym. Praca magisterska składa się z 3 rozdziałów. Rozdział I przybliża pojęcie gatunku literacko-językowego, jakim jest przysłowie, a także zawiera krótki zarys poświęcony dziejom przysłów polskich. Rozdział II składa się z sześciu podrozdziałów. Zostaną tu omówione takie pojęcia, jak archaizm, archaizacja oraz opisane następujące grupy archaizmów: archaizmy rzeczowe i leksykalne, archaizmy fleksyjne, słowotwórcze, semantyczne, fonetyczne, frazeologiczne i składniowe. W Rozdziale III na podstawie zebranego materiału badawczego zostaną poddane analizie różne typy archaizmów zachowane w przysłowiach polskich.

Justina Lenkevich. Archaisms in Polish proverbs: Master Research project of Polish philology – supervisor docent doctor B. Dvilevich, Vilnius Pedagogical University. Polish Philology Faculty, Department of Polish Philology and Didactics, Vilnius, 2009. p. 54. The past of all nation reflects in proverbs. Wisdom of all nation, which was spread from one to another for centuries lies in proverbs. The goal of this research project is a try to analyse archaisms, which persisted in Polish proverbs till nowadays. All the proverbs with archaisms are not analysed in this research project. There is a selection, which had to show archaisms’ functions and survival in proverbs. The main sourse of research material is Polish Dictionary of Idioms. The other sourses were also used. Master research project consists of three parts. A short historical review of proverbs is given in the first part. The researchers of Polish language distinguish lexical, historical, inflectional, semantic, syntactic, phraseological and word-formational archaisms. The analysis of the chosen archaisms, which persisted in Polish proverbs till nowadays are given in the third part. Historical, lexical, inflectional and semantic archaisms were endured from the selected material. It was shown by the explorations. A few word-formational archaisms were found. Phonetic, phraseological and syntactic archaisms were not found in chosen proverbs.

Justina Lenkevič. Archaizmai lenkų kalbos patarlėse: lenkų filologijos magistro studijų baigiamasis darbas / mokslinis vadovas doc. dr. B. Dvilevič, Vilniaus Pedagoginis Universitetas, Filologijos fakultetas, Lenkų filologijos ir didaktikos katedra. – Vilnius, 2009 – p. 54. Patarlėse atsispindi visos tautos praeitis, glūdi visos tautos išmintis, kuri per amžių amžius buvo perteikiama iš lūpų į lūpas. Šio darbo tikslas, tai bandymas išanalizuoti archaizmus, kurie išliko lenkiškuose patarlėse iki šių dienų. Darbe neanalizuojama visų patarlių, kuriuose išliko archaizmai. Tai yra atranka, kuri turėjo parodyti archaizmų funkcionavimą ir išlikimą patarlėse. Pagrindinis šaltinis iš kurio buvo atrinkta medžiaga tyrimo, tai Lenkų kalbos frazeologinis žodynas (Słownik frazeologiczny języka polskiego, pod red. S. Skorupki). Prie to prisidėjo taip pat ir kiti šaltiniai. Magistro darbas susideda iš trijų dalių. Pirmoje dalyje pateikiama trumpa patarlių istorijos apžvalga. Antroje dalyje pateikiama archaizmų tipų klasifikacija. Lenkų kalbos tyrinėtojai išskiria leksinius archaizmus, istorizmus, fleksinius archaizmus, žodžių darybos archaizmus, semantinius archaizmus, frazeologinius bei sintaksės archaizmus. Trečioje, dalyje pateikiama išrinktų archaizmų analizė, kurie išliko lenkų kalbos patarlėse iki mūsų dienų. Tyrimai parodė, kad iš atrinktos medžiagos daugiau išliko istorinių, leksinių, fleksinių bei semantinių archaizmų. Mažai atrinkta žodžių darybos. Atrinktuose patarlėse nerasta frazeologinių, sintaksės bei fonetinių archaizmų.